Van Abbemuseum

Onderzoeksresultaten

Dit museum heeft 2 objecten met een mogelijk problematische herkomstgeschiedenis.

Resultaat van dit onderzoek

Het museum laat weten dat, na uitsluiting van werken vervaardigd na 1945 en werken die direct zijn aangekocht van de kunstenaar of diens familie, nog 77 werken overbleven voor verder onderzoek. Voor dit onderzoek is het collectiearchief van het museum geraadpleegd waarin onder andere oude inventariskaarten, restauratierapporten en correspondentie over de aankoop te vinden zijn. Ook is de beelddocumentatie van het RKD geraadpleegd. In een aantal gevallen was er aanleiding om diepgravender onderzoek te doen. Dit vervolgonderzoek heeft bestaan uit extern archiefonderzoek (RKD, NA, NIOD en in een enkel geval buitenlandse archieven) en literatuuronderzoek (biografieën, oeuvrecatalogi en tentoonstellingscatalogi).

Het museum meldt dat er een aantal kunstwerken in de collectie is met hiaten in de herkomstgeschiedenis. In sommige gevallen bracht het onderzoek meer informatie over de geschiedenis van het kunstwerk aan het licht. Zo behoorde een schilderij van Kokoschka vanaf 1920 tot de collectie van de Staatliche Gemäldegalerie in Dresden. Omdat dit schilderij tot de entartete Kunst werd gerekend, moest het museum er in 1937 afstand van doen. Het schilderij kwam, samen met vele andere ‘verboden’ kunstwerken, in 1939 ter veiling in Luzern. Het museum verwierf het schilderij na de oorlog.

Twee schilderijen, van de kunstenaars Georg Hering en Ferenz von Bölcskey, kregen bijzondere aandacht omdat ze in 1939 geschonken werden door de eigenaren Wolf en Waterman die vermoedelijk joods waren en beiden in dat jaar uit Eindhoven zijn vertrokken naar respectievelijk Wassenaar en Australië. Maar het ziet ernaar uit dat dit gewone schenkingen betreft, hoogstwaarschijnlijk in alle vrijheid gedaan, drie jaar na de oprichting van het museum, in een periode waarin veel Eindhovense notabelen kunstwerken aan het museum schonken.

In een enkel geval zijn aanwijzingen voor een mogelijk problematische herkomstgeschiedenis:

• Het schilderij Proun P23, no.6 door El Lissitzky behoorde ooit tot de collectie van het Bildungsinstitut Hellerau. Het is niet duidelijk wie de eigenaar van het werk was toen Alois Schardt het mee naar de Verenigde Staten nam.

• Blick auf Murnau mit Kirche van Wassily Kandinsky is in 1951 bij kunsthandel Légat in Den Haag aangekocht. Daarvoor behoorde het tot de 'collectie Kaufmann'. Gezien de samenwerking van Légat met Mühlmann, de joodse naam ‘Kaufmann’ en het entartete karakter van het kunstwerk, rijzen er vermoedens dat het werk een problematische herkomstgeschiedenis zou kunnen hebben. In januari 2018 heeft de Restitutiecommissie heeft bindend advies uitgebracht over het verzoek tot teruggave van dit het schilderij. De commissie is van oordeel dat de huidige bezitter, de gemeente Eindhoven, niet verplicht is tot restitutie. Lees meer hierover: http://www.restitutiecommissie.nl/adviezen/advies_rc_3162.html

Volledigheidshalve meldt het museum dat er onder het directeurschap van Edy de Wilde een vijftiental schilderijen van de SNK in bruikleen verkregen werd. Drie hiervan werden aan de oorspronkelijke eigenaren gerestitueerd. De rest werd in 1965 en 1971 geretourneerd aan het Rijk en bevindt zich dus niet meer in de collectie van het museum.

Informatie uit eerder onderzoek (Rapport Museale verwervingen 1940-1948)

Het museum deed mee aan het museumonderzoek 1999 en diende een aanwinstenlijst in. De periode is in het huidige onderzoek nogmaals meegenomen. Er zijn in deze periode geen verwervingen geconstateerd met een mogelijk problematische herkomstgeschiedenis. Het overgrote deel werd direct van de kunstenaar aangekocht.

Over dit museum en de collectie

Het Van Abbemuseum, in 1936 opgericht door sigarenfabrikant Henri van Abbe, heeft een belangrijke verzameling moderne en hedendaagse beeldende kunst. In de collectie bevindt zich schilder-, beeldhouw- en videokunst uit de 20e en 21e eeuw.