Voormalig onderzoek 1940-1948

Reactie Museum

Het museum heeft een circa 42.000 nummers tellende aanwinstenlijst over de periode 1939-1953 opgesteld. In deze lijst ontbreken de bruiklenen. Bewaarnemingen hebben – voor zover bekend – in de genoemde periode niet plaatsgevonden. Het museum bericht op basis van uitgebreid voorwerk dat het vooralsnog geen uitsluitsel kan geven over de vraag of er sprake is van problematische verwervingen, omdat het museum onvoldoende inzicht heeft in welke verkopende instanties of particulieren als ‘verdacht’ te karakteriseren zijn.

Aandachtspunten

Na de oorlog zijn er door het Bureau Inbeslaggenomen Goederen diverse voorwerpen aan het museum toebedeeld. Het museum sluit in principe niet op voorhand uit dat zich hieronder zaken bevinden die uit Joods bezit afkomstig zijn. In de museumcollectie bevinden zich enige faience schotels met op de achterzijde een waardevermelding in Reichsmarken. Het museum laat weten dat het zeer de vraag is, of er nog verdere aanwijzingen te vinden zijn over de herkomst van deze schotels.

Het museum wijst er verder op dat het na de oorlog voorwerpen heeft aangekocht van de weduwe van de vroegere kunsthandelaar J. Goudstikker. Op basis van de betreffende correspondentie stelt het museum dat het hier volledig legale transacties betreft.

Bruiklenen uit Joods bezit

Op 24 november 1942 berichtte het Nederlands Openluchtmuseum aan het dowk dat het acht voorwerpen in bruikleen had van een Joodse weduwe (zie paragraaf 4.3, ‘Het Rijksfonds voor de aankoop van Joods bezit’).^[160] Het museum wenste de betreffende voorwerpen aan te kopen, gezien hun waarde voor het museum. Het dowk nodigde het museum daarop schriftelijk uit om met de Liro-bank over de aankoop te onderhandelen. Telefonisch lijkt echter te zijn meegedeeld een en ander ‘voorloopig te laten rusten’.

De Commissie Museale Verwervingen 1940-1948 heeft bij het museum geïnformeerd of bekend is wat er met de betreffende bruikleen is gebeurd. Het museum meldt dat het geen gegevens over de betreffende collectie heeft kunnen achterhalen. De betreffende voorwerpen bevinden zich niet meer in het museum.  

Notities

Op basis van de aanwinstenlijst en de bovengenoemde aandachtspunten, heeft de Commissie Museale Verwervingen 1940-1948 het museum in overweging gegeven om vervolgonderzoek in te stellen. De aanwinstenlijst vermeldt onder meer aankopen bij firma’s waarvan bekend is of vermoed wordt dat ze tijdens de oorlog Joods bezit hebben verkocht (zie paragraaf 4.4); aankopen bij de snk en geschenken van deze stichting aan het museum, en verwervingen via het NBI(zie paragraaf 4.8). Voor aanvullende gegevens over de geschiedenis van het Nederlands Openluchtmuseum tijdens de bezettingsperiode, verwijst de commissie het museum naar het rapport Onze roerende schatten van wetenschap en kunst in de oorlogsjaren (17 april 1945)^[161] door J.K. van der Haagen, de voormalige Chef van de afdeling Kunsten en Wetenschappen van het Ministerie van OK&W.

Vervolg

Het Nederlands Openluchtmuseum bericht dat per 1 november 1999 een onderzoeker is aangesteld voor het verrichten van een diepgaande vervolgstudie inzake de aanwinsten van het museum in de periode 1940-1948. Dit onderzoek zal naar verwachting in mei 2000 tot een afronding komen.  

Aanvullende reactie

Het museum heeft de commissie een exemplaar van de Rapportage Recuperatie toegestuurd. Deze rapportage is het resultaat van het vervolgonderzoek dat in het voorjaar 2000 naar de museale verwervingen 1940-1948 is verricht. De rapportage geeft alle aanleiding tot verdergaand vervolgonderzoek en daarom heeft het museum een 'Globaal plan van aanpak vervolg onderzoek recuperatie NOM' gemaakt, waarvan een exemplaar is opgestuurd naar de commissie. Met het Ministerie van OCenW zijn inmiddels gesprekken gevoerd over het financiële aspect van het vervolgonderzoek; in 2001 wordt daarmee gestart en in 2002 worden de eerste resultaten verwacht.