Rapport Museale Verwervingen 1940-1948
drs. Eelke Muller
Nederlandse Museumvereniging
december 1999
Voorwoord
Summary
Richtlijn museale verwervingen 1940-1948
Guideline on museum acquisitions 1940-1948
-
Aanleiding voor het onderzoek
-
Doel en opzet van het onderzoek
Doelstellingen
Begrenzing van het onderzoek
Methodiek
Geraadpleegde bronnen
-
Onderzoekspraktijk
Participatie van de musea
De uitvoering van het onderzoek
Lacunes in het archiefmateriaal
Accentverschillen
-
Museale verwervingen in de periode 1940-1948: de knelpunten
Introductie
1. De Nederlandse museumwereld tijdens de bezetting
2. De Liro-bank en andere Duitse (roof)instellingen
3. Het Rijksfonds voor de aankoop van Joods bezit
4. Verwervingen via de Nederlandse kunsthandel
5. Achtergebleven Joodse eigendommen in Nederlandse musea
6. Ingeleverd metaal in Nederlandse musea
7. Problematische aanwinsten afkomstig uit naburige landen
8. Naoorlogse verwervingen via Nederlandse overheidsinstellingen
-
Rapportage van de musea (zie lijst op alfabetische volgorde stad hieronder)
Conclusie
Gebruikte afkortingen
Noten
Aalsmeer
Historische Tuin AalsmeerAalten
Frerikshuus, Museum (tegenwoordig Aaltense Musea)Alkmaar
Nationaal Biermuseum De BoomHet Hollands KaasmuseumStedelijk Museum AlkmaarAmerongen
Kasteel AmerongenAmersfoort
Armando MuseumInstituut Collectie Nederland (ICN) (tegenwoordig Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)Jacobs van den Hof, MuseumMondriaanhuisMuseum FlehiteNederlandse Cavalerie, MuseumZonnehof, DeAmstelveen
Cobra MuseumTogt, Museum Jan van derAmsterdam
ABN AMRO Historisch Archief, AmsterdamAgnietenkapel, Universiteitsmuseum DeAllard Pierson MuseumAMC afdeling Voorlichting/KunstzakenAmstelkring, Museum (tegenwoordig Ons' Lieve Heer op Solder)Amsterdams Historisch Museum (tegenwoordig Amsterdam Museum)Anne Frank HuisBeurs van Berlage MuseumBijbels MuseumEnergetica, MuseumFilmmuseum (tegenwoordig EYE Film Instituut Nederland)Geelvinck Hinlopen HuisGemeentearchief Amsterdam (tegenwoordig Stadsarchief Amsterdam)Gemeentewaterleidingen, BedrijfsmuseumHortus Botanicus AmsterdamJoods Historisch MuseumMax Euwe-CentrumMultatuli MuseumNederlandsche Bank, Afdeling Externe betrekkingen en voorlichting, DeNew Metropolis Science and Technology Center (tegenwoordig Science Center NEMO)Open Haven MuseumPersmuseumPeter Stuyvesant StichtingPiano en Pianola Museum, Nederlands (tegenwoordig Pianola Museum)Museum Het RembrandthuisRijksmuseum Amsterdam (tegenwoordig Rijksmuseum)Scheepvaartmuseum, Nederlands (tegenwoordig Het Scheepvaartmuseum)Stedelijk Museum AmsterdamTassenmuseum HendrikjeTheater Instituut Nederland (tegenwoordig Allard Pierson)Theo Thijssen MuseumTram Museum AmsterdamTropenmuseumVakbondsmuseum, NationaalVan Gogh MuseumMuseum Van LoonVerzetsmuseum AmsterdamZoölogisch Museum (tegenwoordig Artis Geologisch Museum)Apeldoorn
Apenheul / Park Berg en BosHistorisch Museum ApeldoornVan Reekum Museum, GemeentelijkPaleis Het Loo Nederlands PolitiemuseumAppingedam
Museum Stad AppingedamArnhem
Museum BronbeekGeldersche KasteelenMuseum voor Moderne KunstHistorisch Museum Het BurgerweeshuisNederlands OpenluchtmuseumAssen
Drents MuseumAsten
Nationaal Beiaardmuseum (tegenwoordig Klok & Peel Museum Asten)Axel
Streekmuseum Het Land van AxelBaarn
Kasteel GroeneveldOranje MuseumBarger Compascuum
VeenparkBarneveld
Veluws Museum NairacBennekom
Kijk en LuistermuseumBerg en Dal
Afrika MuseumBergen
Kranenburgh, Culturele Buitenplaats in BergenSterkenhuis, Gemeentemuseum HetBergen op Zoom
Het MarkiezenhofBloemendaal
Meerenberg, MuseumBolsward
Oudheidkamer / Stadhuis (tegenwoordig Oudheidkamer Bolsward)Boxtel
Oertijdmuseum De Groene PoortBreda
Breda’s Museum (tegenwoordig Breda's Museum)Brielle
Historisch Museum Den BrielBroek op Langedijk
Museum Broeker VeilingCadier en Keer
AfrikacentrumCapelle aan den IJssel
Historisch Museum CapelleCruquius
Cruquius, MuseumCuijk
Amerika MuseumCulemborg
Elisabeth Weeshuis, MuseumDe Koog
EcoMare, Centrum voor Wadden en NoordzeeMaritiem en Jutters MuseumOudheidkamerDe Rijp
Rijper Museum In ‘t Houtenhuis (tegenwoordig Museum In 't Houten Huis)Delden
Kasteel Twickel, StichtingZoutmuseumDelft
Prinsenhof, Stedelijk Museum HetVolkenkundig Museum NusantaraLambert van Meerten, MuseumMineralogisch-Geologisch MuseumNMI Museum IJkwezenStudieverzameling ElektrotechniekTechniek Museum DelftMuseum Paul Tétar van ElvenDelfzijl
AquariOmDen Bosch / ‘s-Hertogenbosch
Kruithuis, Stedelijk Museum Voor Hedendaagse Kunst, Het (tegenwoordig Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch)Noordbrabants Museum (tegenwoordig Het Noordbrabants Museum)Slager, MuseumDen Haag / 's Gravenhage
Bredius, MuseumMuseum voor CommunicatieGemeentemuseum Den HaagGevangenpoort, Museum DeHaags Historisch MuseumKansspelmuseum, NederlandsKoninklijk HuisarchiefLetterkundig MuseumMadurodamMauritshuisMeermanno-Westreenianum, Museum (tegenwoordig Museum Meermanno)Mesdag, MuseumMuseonOrde van Vrijmetselaren Cultureel Magonniek Centrum Prins Frederik (tegenwoordig Cultureel Maçonniek Centrum)Panorama MesdagScheveningen, Museum (tegenwoordig Muzee Scheveningen)VolksbuurtmuseumZeemuseumDen Helder
MarinemuseumNationaal Reddingmuseum Dorus RijkersDenekamp
Natura Docet NatuurmuseumDeurne
Museum De WiegerDeventer
Historisch Museum DeventerSpeelgoed- en BlikmuseumDieren
TV Toys MuseumDokkum
Admiraliteitshuis, Streekmuseum Het (tegenwoordig Admiraliteitshuis)Natuurmuseum (tegenwoordig Natuurmuseum Dokkum)Doorn
Kasteel Huis Doorn (tegenwoordig Huis Doorn)Doorwerth
Natuur- en Wildbeheer, Museum voorDordrecht
Dordrechts MuseumMr. Simon van Gijn, MuseumDrachten
Smallingerland, Museum (tegenwoordig Museum Drachten)Dreischor
Goemanszorg, Streek- en LandbouwmuseumDrimmelen
Biesbosch lnformatiecentrum (tegenwoordig Biesbosch Bezoekerscentrum)Drouwen
Natuurmuseum Het DrouwenerzandEdam
Edams MuseumEelde
Buitenplaats, DeKlompenmuseum Gebroeders Wietzes (tegenwoordig Internationaal Klompenmuseum)Egmond aan Zee
Egmond, Museum vanEindhoven
Kempenland, Museum (tegenwoordig Eindhoven Museum)Prehistorisch Openluchtmuseum EindhovenVan Abbemuseum, StedelijkElburg
Gemeentemuseum Elburg (tegenwoordig Museum Elburg)Emmen
Noorder Dierenpark (tegenwoordig Dierenpark Emmen)Enkhuizen
Flessenscheepjes MuseumNationaal Saet & CruytmuseumZuiderzeemuseumEns
Museum SchoklandEnschede
Rijksmuseum TwentheTechno Activity Center Da VinciJannink, MuseumNatuurmuseumUniversiteit van Twenthe, Faculteit ElectrotechniekEpe
Veluws Streekmuseum / Hagedoorns PlaatseExloo
BebinghehoesExmorra
Fries LandbouwmuseumFraneker
't Coopmanshûs, Museum (tegenwoordig Museum Martena)Giethoorn
Oude Aarde, DeGilze-Rijen
Historische Vlucht, Koninklijke LuchtmachtGoes
Zuid- en Noord-Beveland, Museum voor (tegenwoordig Historisch Museum de Bevelanden)Gorinchem
Gorcums MuseumGouda
Museum Het Catharina GasthuisMuseum De MoriaanVerzetsmuseum Zuid-HollandGoudriaan
lanchelevici, MuseumGroesbeek
Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945Groningen
Anatomie en Embryologie, Museum voorGroninger Borgen StichtingGroninger MuseumNatuurmuseumNoordelijk Scheepvaartmuseum en Niemeyer Tabaksmuseum (tegenwoordig Noordelijk Scheepvaartmuseum)Universiteitsmuseum GroningenVolkenkundig Museum Gerardus van der LeeuwHaaksbergen
Museum Buurt SpoorwegHaarlem
Archeologisch Museum Haarlem (tegenwoordig Bureau Archeologie Haarlem)Frans HalsmuseumHistorisch Museum Zuid-Kennemerland (tegenwoordig Historisch Museum Haarlem)Provinciale Atlas Noord-Holland, StichtingSchatkamer van de Kathedrale Basiliek St. Bavo / Museum voor Kerkelijke Kunst (tegenwoordig Museum Kerkelijke Kunst)Teylers MuseumHaarzuilens
Kasteel de HaarHaastrecht
Museum Bisdom van VlietHarderwijk
Veluws Museum (tegenwoordig Stadsmuseum Harderwijk)Hardinxveld-Giessendam
Museum De Koperen KnopHaren
Hortus HarenMolenmuseum de WachterHarlingen
Gemeentemuseum Het HannemahuisHarskamp
Infanterie MuseumHattem
Bakkerijmuseum Het Warme Land, Nederlands (tegenwoordig Nederlands Bakkerijmuseum)Heemstede
Oude Slot, Het‘s-Heerenberg
Kasteel Huis Bergh (tegenwoordig Huis Bergh)Heerenveen
Museum Willem van Haren / Ferdinand Domela NieuwenhuismuseumHeerhugowaard
Poldermuseum / Stichting Den Huygen DyckHeerlen
Stadsgalerij Heerlen (tegenwoordig SCHUNCK*)Sterrenwacht SchrieversheideThermenmuseumHeilig Landstichting
Bijbels Openluchtmuseum (tegenwoordig Museumpark Orientalis)Heino
Hannema - De Stuers FundatieHellevoetsluis
Brandweermuseum, NationaalHelmond
Gemeentemuseum Helmond (tegenwoordig Museum Helmond)Van Vlissingen, Museum Pieter FentenerHengelo
Twents Techniekmuseum HEIMHilversum
Goois Museum (tegenwoordig Museum Hilversum)OmroepmuseumHindeloopen
Hidde Nijland Stichting (tegenwoordig Museum Hindeloopen)Hoenderloo
Bezoekerscentrum Het Nationale Park De Hoge Veluwe / MuseonderHoensbroek
Kasteel HoensbroekHonselersdijk
Westlands Museum voor Streek- en Tuinbouwhistorie (tegenwoordig Westlands Museum)Hoofddorp
Historisch Museum HaarlemmermeerHooghalen
Herinneringscentrum Kamp WesterborkHoorn
Museum van de Twintigste EeuwHoorn-Medemblik
Stoomtram, MuseumHorst
Streekboerderij en Nationaal Asperge- en Champignonmuseum De LochtHouten
Computermuseum, StichtingHuizen
Huizer KlederdrachtmuseumHuizer Museum Het Schoutenhuis (tegenwoordig Huizer Museum)IJmuiden
IJmuider Stichting Zee- en Havenmuseum ‘De Visserijschool’ (tegenwoordig Zee- en Havenmuseum)Pieter Vermeulen MuseumIJsselstein
Stadmuseum IJsselstein (tegenwoordig Stadsmuseum IJsselstein)Joure
Museum JoureKampen
Stedelijk Museum KampenKatwijk aan Zee
Katwijks MuseumKerkrade
Botanische Tuin KerkradeIndustrion (tegenwoordig Discovery Center Continium)Klaaswaal
Pin Art Gallery (Speldjesmuseum)Koog a/d Zaan
MolenmuseumKrimpen aan den IJssel
Streekmuseum voor de Krimpenerwaard, Crimpenerhof (tegenwoordig Streekmuseum voor de Krimpenerwaard)Laren
Geologisch Museum HoflandSinger Museum (tegenwoordig Singer Laren)Leek
Nationaal RijtuigmuseumLeerdam
Glasmuseum, Nationaal (tegenwoordig Nationaal Glasmuseum Leerdam)Leeuwarden
Fries Letterkundig Museum en Documentatie Centrum (tegenwoordig Tresoar)Fries Museum / Verzetsmuseum (tegenwoordig Fries Museum)Fries Natuurmuseum (tegenwoordig Natuurmuseum Fryslân)Keramiekmuseum PrincessehofLeiden
Anatomisch Museum van de Rijksuniversiteit LeidenMuseum BoerhaaveHortus Botanicus LeidenNaturalis, Nationaal Natuurhistorisch Museum (tegenwoordig NCB Naturalis)Rijksmuseum van OudhedenRijksmuseum voor Volkenkunde (tegenwoordig Museum Volkenkunde)Stedelijk Museum De LakenhalLelystad
Instituut voor Scheeps- en Onderwater Archeologie Lelystad, NederlandsNieuw Land Poldermuseum (tegenwoordig Nieuw Land)Sportmuseum, Het NederlandsLisse
‘t Huys DeverLoosdrecht
Kasteel Museum SypesteynMaassluis
Gemeentemuseum (tegenwoordig Museum Maassluis)Nationaal Sleepvaart MuseumMaastricht
BonnefantenmuseumNatuurhistorisch museum (tegenwoordig Natuurhistorisch Museum Maastricht)Spaans Gouvernement, Museum (tegenwoordig Museum aan het Vrijthof)Marken
Marken MuseumMedemblik
Bakkerijmuseum De Oude BakkerijStoommachinemuseum, NederlandsMeppel
Drukkerijmuseum MeppelUitvaartmuseum, Stichting NederlandsMiddelburg
Zeeuws MuseumMiddelharnis
Rien Poortvliet MuseumMiddenbeemster
Museum Betje WolffModdergat
‘t Fiskershúske, MuseumMonnickendam
Waterlandsmuseum de SpeeltorenMuiden
Rijksmuseum Muiderslot (tegenwoordig Muiderslot)Naarden
Comenius MuseumVestingmuseum, Het NederlandsNieuwolda
KinderwagenmuseumNijmegen
Anatomisch MuseumNationaal Fietsmuseum VeloramaNatuurmuseum Nijmegen en Omstreken (tegenwoordig Natuurmuseum Nijmegen)Nijmeegs Volkenkundig MuseumGemeentemuseum Nijmegen (opgeheven in 1974)Provinciaal Museum G.M. KamNoordwijk
Space ExpoOirschot
Vier Quartieren, Museum van het Brabantse Volksleven DeOldenzaal
Historisch Museum Het Palthe-HuisOmmen
Nationaal Tinnen Figuren MuseumOostkapelle
Zeeuws Biologisch MuseumOostvoorne
Rail-Toy SpeelgoedmuseumOss
Museum Jan CunenOtterlo
Kröller-Müller MuseumNederlands TegelmuseumOud-Zuilen
Slot ZuylenOudemirdum
Informatiecentrum Mar en Klif (tegenwoordig Bezoekerscentrum Mar en Klif)Overloon
Oorlogs- en Verzetsmuseum, Nationaal (tegenwoordig Liberty Park)Papendrecht
Moderne Kunst De Rietgors, Museum voor -Poederoijen
Slot LoevesteinPurmerend
Purmerends MuseumRhenen
Gemeentemuseum Het RondeelRijnsburg
Genootschap Oud RijnsburgSpinozahuis, HetRijssen
New Sculpture Museum, StichtingRijswijk
Rijswijk, Museum - (Het Tollenshuis)Roden
Kinderwereld, MuseumRoermond
Stedelijk Museum RoermondRotterdam
Architectuurinstituut, Nederlands (NAi)Belasting & Douane MuseumBoekieBoekie MuseumMuseum Boijmans Van BeuningenChabot MuseumDiergaarde BlijdorpFoto Instituut, Nederlands (tegenwoordig Nederlands Fotomuseum)Historisch Museum Rotterdam, Het Schielandhuis (tegenwoordig Museum Rotterdam)Mariniersmuseum der Koninklijke Marine (tegenwoordig Mariniersmuseum)Maritiem Buitenmuseum Leuvehaven (tegenwoordig Het Havenmuseum)Maritiem Museum RotterdamNatuurmuseum (tegenwoordig Natuurhistorisch Museum Rotterdam)Schoolmuseum, NationaalVolkenkunde, Museum voor (tegenwoordig Wereldmuseum)Rozendaal
Bezoekerscentrum De PinkenbergSassenheim
Sikkens SchildersmuseumSchermerhorn
Museum-molenSchiedam
Stedelijk Museum SchiedamNederlands Malend Korenmolenmuseum De Nieuwe PalmboomSchiphol
Stichting Dutch Dakota AssociationSchiphol-Centrum
Luchtvaartmuseum Aviodome, NationaalSchoonhoven
Goud-, Zilver- en Klokkenmuseum, Nederlands (tegenwoordig Nederlands Zilvermuseum Schoonhoven)Sint Pancras
Regionaal Natuurmuseum WestflingeSint-Annaland
Streekmuseum ‘De Meestoof’Sittard
Museum Het DomeinSliedrecht
Nationaal BaggermuseumSliedrechts MuseumSloten
Museum Stedhûs SleatSneek
Fries Scheepvaartmuseum / Sneker Oudheidkamer (tegenwoordig Fries Scheepvaart Museum)Soest
LegermuseumSoesterberg
Militaire Luchtvaart Museum (tegenwoordig Legermuseum)Spanbroek
Frisia Museum, Magisch RealismeStadskanaal
Streekhistorisch centrum StadskanaalSterksel
Peter van den Braken CentrumSteyl
Missiemuseum SteylStompetoren
Het Hollands KaasmuseumTer Apel
Museum Klooster Ter ApelThorn
Gemeentemuseum Het Land van ThornTiel
Streekmuseum De Groote SociëteitTilburg
Noordbrabants Natuurmuseum (tegenwoordig Natuurmuseum Brabant)Pont Stichting voor Hedendaagse Kunst, De (tegenwoordig De Pont)Scryption, Museum voor Techniek en Vormgeving van Schrift en Kantoor (tegenwoordig Scryption)Textielmuseum, Nederlands (tegenwoordig Textielmuseum)Uden
Pronkkamer, MuseumMuseum voor Religieuze KunstUrk
Oude Raadhuis, Museum HetUtrecht
Archief, Het UtrechtsMuseum CatharijneconventCentraal MuseumMuntmuseum, Het NederlandsGeldmuseumMoluks Historisch Museum (tegenwoordig Museum Maluku)Nederlands WaterleidingmuseumSpoorwegmuseum, Het Nederlands (tegenwoordig Het Spoorwegmuseum)Sterrenwacht Sonnenborgh, MuseumUniversiteitsmuseum UtrechtVan Speelklok tot Pierement, Nationaal Museum (tegenwoordig Museum Speelklok)Vaals
De KopermolenVeendam
Veenkoloniaal MuseumVeenendaal
Historisch Museum Het Kleine VeenlooVeenhuizen
Gevangenismuseum Veenhuizen (tegenwoordig Gevangenismuseum)Veere
Schotse Huizen, DeVeldhoven
Gemeentelijk Museum ‘t Oude Slot (tegenwoordig Museum 't Oude Slot)Velp
Gelders Geologisch MuseumVelsen-Zuid
Beeckestijn, MuseumVenlo
Limburgs MuseumVan Bommel Van Dam, MuseumVenray
Geschied- en Oudheidkundig Museum ‘t Freulekeshuus (tegenwoordig Venrays Museum)Vianen
Stedelijk Museum VianenVlaardingen
Visserijmuseum (tegenwoordig Museum Vlaardingen)Vlieland
De Noordwester, Vlielands centrum voor Informatie en EducatieMuseum Tromp's HuysVlissingen
Stedelijk Museum Vlissingen (tegenwoordig Zeeuws Maritiem MuZEEum)Stichting Ramschip SchorpioenVoorburg
Swaensteyn, Museum (tegenwoordig Stadsmuseum Leidschendam-Voorburg)Voorschoten
Kasteel DuivenvoordeVorchten
Poppenspe(e)lmuseumVught
Steenkolenmijn DaalhemergroeveWaalwijk
Nederlands Leder en SchoenenmuseumWageningen
Botanische Tuinen van de Landbouwuniversiteit WageningenWarffum
Openluchtmuseum Het Hoogland (tegenwoordig Openluchtmuseum Het Hoogeland)Weert
Gemeentemuseum De TiendschuurNatuur- en Milieucentrum De IJzeren ManWeesp
Gemeentemuseum WeespWerkendam
Biesboschmuseum / Griend- en Rietcultuur (tegenwoordig Biesbosch Museum)West-Terschelling
‘t Behouden Huys, Terschellings Museum -Wijk bij Duurstede
Museum DorestadWinterswijk
Freriks, MuseumWoerden
Stadsmuseum WoerdenWorkum
Jopie Huisman MuseumZaandam
Bakkerijmuseum in de Gecroonde Duyvekater Museumwinkel Albert Heijn (tegenwoordig Albert Heijn Erfgoed)Natuurmuseum E. HeimansMuseum van het Nederlandse UurwerkZaans MuseumZaandijk
Zaans Historisch Museum (tegenwoordig Zaans Museum)Zandvoort
Zandvoorts MuseumZevenaar
Liemers MuseumZierikzee
Gemeentelijke Musea ZierikzeeGemeentelijke Musea ZierikzeeZoetermeer
Stadsmuseum ZoetermeerZutphen
Grafisch Museum ZutphenStedelijke Musea ZutphenStedelijke Musea ZutphenZwijndrecht
General George Marshall MuseumZwolle
Ecodrome Park Zwolle (tegenwoordig Ecodrome Zwolle)MachinemuseumStadshof, Museum DeStedelijk Museum Zwolle