Herkomstonderzoek naar museale collecties in verband met roof, confiscatie of gedwongen verkoop in de periode 1933-1945

menu Skip over navigation | Sla menu over

Onderzoek 1940-1948

Rapport Museale Verwervingen 1940-1948

drs. Eelke Muller

Nederlandse Museumvereniging
december 1999

Voorwoord
Summary
Richtlijn museale verwervingen 1940-1948
Guideline on museum acquisitions 1940-1948

  1. Aanleiding voor het onderzoek
  2. Doel en opzet van het onderzoek
    Doelstellingen
    Begrenzing van het onderzoek
    Methodiek
    Geraadpleegde bronnen
  3. Onderzoekspraktijk
    Participatie van de musea
    De uitvoering van het onderzoek
    Lacunes in het archiefmateriaal
    Accentverschillen
  4. Museale verwervingen in de periode 1940-1948: de knelpunten
    Introductie
    1. De Nederlandse museumwereld tijdens de bezetting
    2. De Liro-bank en andere Duitse (roof)instellingen
    3. Het Rijksfonds voor de aankoop van Joods bezit
    4. Verwervingen via de Nederlandse kunsthandel
    5. Achtergebleven Joodse eigendommen in Nederlandse musea
    6. Ingeleverd metaal in Nederlandse musea
    7. Problematische aanwinsten afkomstig uit naburige landen
    8. Naoorlogse verwervingen via Nederlandse overheidsinstellingen
  5. Rapportage van de musea (zie lijst op alfabetische volgorde stad hieronder)


Conclusie
Gebruikte afkortingen
Noten

Aalsmeer

Historische Tuin Aalsmeer

Aalten

Frerikshuus, Museum (tegenwoordig Aaltense Musea)

Alkmaar

Nationaal Biermuseum De BoomHet Hollands KaasmuseumStedelijk Museum Alkmaar

Amerongen

Kasteel Amerongen

Amersfoort

Armando MuseumInstituut Collectie Nederland (ICN) (tegenwoordig Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)Jacobs van den Hof, MuseumMondriaanhuisMuseum FlehiteNederlandse Cavalerie, MuseumZonnehof, De

Amstelveen

Cobra MuseumTogt, Museum Jan van der

Amsterdam

ABN AMRO Historisch Archief, AmsterdamAgnietenkapel, Universiteitsmuseum DeAllard Pierson MuseumAMC afdeling Voorlichting/KunstzakenAmstelkring, Museum (tegenwoordig Ons' Lieve Heer op Solder)Amsterdams Historisch Museum (tegenwoordig Amsterdam Museum)Anne Frank HuisBeurs van Berlage MuseumBijbels MuseumEnergetica, MuseumFilmmuseum (tegenwoordig EYE Film Instituut Nederland)Geelvinck Hinlopen HuisGemeentearchief Amsterdam (tegenwoordig Stadsarchief Amsterdam)Gemeentewaterleidingen, BedrijfsmuseumHortus Botanicus AmsterdamJoods Historisch MuseumMax Euwe-CentrumMultatuli MuseumNederlandsche Bank, Afdeling Externe betrekkingen en voorlichting, DeNew Metropolis Science and Technology Center (tegenwoordig Science Center NEMO)Open Haven MuseumPersmuseumPeter Stuyvesant StichtingPiano en Pianola Museum, Nederlands (tegenwoordig Pianola Museum)Museum Het RembrandthuisRijksmuseum Amsterdam (tegenwoordig Rijksmuseum)Scheepvaartmuseum, Nederlands (tegenwoordig Het Scheepvaartmuseum)Stedelijk Museum AmsterdamTassenmuseum HendrikjeTheater Instituut Nederland (tegenwoordig Allard Pierson)Theo Thijssen MuseumTram Museum AmsterdamTropenmuseumVakbondsmuseum, NationaalVan Gogh MuseumMuseum Van LoonVerzetsmuseum AmsterdamZoölogisch Museum (tegenwoordig Artis Geologisch Museum)

Apeldoorn

Apenheul / Park Berg en BosHistorisch Museum ApeldoornVan Reekum Museum, GemeentelijkPaleis Het Loo Nederlands Politiemuseum

Appingedam

Museum Stad Appingedam

Arnhem

Museum BronbeekGeldersche KasteelenMuseum voor Moderne KunstHistorisch Museum Het BurgerweeshuisNederlands Openluchtmuseum

Assen

Drents Museum

Asten

Nationaal Beiaardmuseum (tegenwoordig Klok & Peel Museum Asten)

Axel

Streekmuseum Het Land van Axel

Baarn

Kasteel GroeneveldOranje Museum

Barger Compascuum

Veenpark

Barneveld

Veluws Museum Nairac

Bennekom

Kijk en Luistermuseum

Berg en Dal

Afrika Museum

Bergen

Kranenburgh, Culturele Buitenplaats in BergenSterkenhuis, Gemeentemuseum Het

Bergen op Zoom

Het Markiezenhof

Bloemendaal

Meerenberg, Museum

Bolsward

Oudheidkamer / Stadhuis (tegenwoordig Oudheidkamer Bolsward)

Boxtel

Oertijdmuseum De Groene Poort

Breda

Breda’s Museum (tegenwoordig Breda's Museum)

Brielle

Historisch Museum Den Briel

Broek op Langedijk

Museum Broeker Veiling

Cadier en Keer

Afrikacentrum

Capelle aan den IJssel

Historisch Museum Capelle

Cruquius

Cruquius, Museum

Cuijk

Amerika Museum

Culemborg

Elisabeth Weeshuis, Museum

De Koog

EcoMare, Centrum voor Wadden en NoordzeeMaritiem en Jutters MuseumOudheidkamer

De Rijp

Rijper Museum In ‘t Houtenhuis (tegenwoordig Museum In 't Houten Huis)

Delden

Kasteel Twickel, StichtingZoutmuseum

Delft

Prinsenhof, Stedelijk Museum HetVolkenkundig Museum NusantaraLambert van Meerten, MuseumMineralogisch-Geologisch MuseumNMI Museum IJkwezenStudieverzameling ElektrotechniekTechniek Museum DelftMuseum Paul Tétar van Elven

Delfzijl

AquariOm

Den Bosch / ‘s-Hertogenbosch

Kruithuis, Stedelijk Museum Voor Hedendaagse Kunst, Het (tegenwoordig Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch)Noordbrabants Museum (tegenwoordig Het Noordbrabants Museum)Slager, Museum

Den Haag / 's Gravenhage

Bredius, MuseumMuseum voor CommunicatieGemeentemuseum Den HaagGevangenpoort, Museum DeHaags Historisch MuseumKansspelmuseum, NederlandsKoninklijk HuisarchiefLetterkundig MuseumMadurodamMauritshuisMeermanno-Westreenianum, Museum (tegenwoordig Museum Meermanno)Mesdag, MuseumMuseonOrde van Vrijmetselaren Cultureel Magonniek Centrum Prins Frederik (tegenwoordig Cultureel Maçonniek Centrum)Panorama MesdagScheveningen, Museum (tegenwoordig Muzee Scheveningen)VolksbuurtmuseumZeemuseum

Den Helder

MarinemuseumNationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers

Denekamp

Natura Docet Natuurmuseum

Deurne

Museum De Wieger

Deventer

Historisch Museum DeventerSpeelgoed- en Blikmuseum

Dieren

TV Toys Museum

Dokkum

Admiraliteitshuis, Streekmuseum Het (tegenwoordig Admiraliteitshuis)Natuurmuseum (tegenwoordig Natuurmuseum Dokkum)

Doorn

Kasteel Huis Doorn (tegenwoordig Huis Doorn)

Doorwerth

Natuur- en Wildbeheer, Museum voor

Dordrecht

Dordrechts MuseumMr. Simon van Gijn, Museum

Drachten

Smallingerland, Museum (tegenwoordig Museum Drachten)

Dreischor

Goemanszorg, Streek- en Landbouwmuseum

Drimmelen

Biesbosch lnformatiecentrum (tegenwoordig Biesbosch Bezoekerscentrum)

Drouwen

Natuurmuseum Het Drouwenerzand

Edam

Edams Museum

Eelde

Buitenplaats, DeKlompenmuseum Gebroeders Wietzes (tegenwoordig Internationaal Klompenmuseum)

Egmond aan Zee

Egmond, Museum van

Eindhoven

Kempenland, Museum (tegenwoordig Eindhoven Museum)Prehistorisch Openluchtmuseum EindhovenVan Abbemuseum, Stedelijk

Elburg

Gemeentemuseum Elburg (tegenwoordig Museum Elburg)

Emmen

Noorder Dierenpark (tegenwoordig Dierenpark Emmen)

Enkhuizen

Flessenscheepjes MuseumNationaal Saet & CruytmuseumZuiderzeemuseum

Ens

Museum Schokland

Enschede

Rijksmuseum TwentheTechno Activity Center Da VinciJannink, MuseumNatuurmuseumUniversiteit van Twenthe, Faculteit Electrotechniek

Epe

Veluws Streekmuseum / Hagedoorns Plaatse

Exloo

Bebinghehoes

Exmorra

Fries Landbouwmuseum

Franeker

't Coopmanshûs, Museum (tegenwoordig Museum Martena)

Giethoorn

Oude Aarde, De

Gilze-Rijen

Historische Vlucht, Koninklijke Luchtmacht

Goes

Zuid- en Noord-Beveland, Museum voor (tegenwoordig Historisch Museum de Bevelanden)

Gorinchem

Gorcums Museum

Gouda

Museum Het Catharina GasthuisMuseum De MoriaanVerzetsmuseum Zuid-Holland

Goudriaan

lanchelevici, Museum

Groesbeek

Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945

Groningen

Anatomie en Embryologie, Museum voorGroninger Borgen StichtingGroninger MuseumNatuurmuseumNoordelijk Scheepvaartmuseum en Niemeyer Tabaksmuseum (tegenwoordig Noordelijk Scheepvaartmuseum)Universiteitsmuseum GroningenVolkenkundig Museum Gerardus van der Leeuw

Haaksbergen

Museum Buurt Spoorweg

Haarlem

Archeologisch Museum Haarlem (tegenwoordig Bureau Archeologie Haarlem)Frans HalsmuseumHistorisch Museum Zuid-Kennemerland (tegenwoordig Historisch Museum Haarlem)Provinciale Atlas Noord-Holland, StichtingSchatkamer van de Kathedrale Basiliek St. Bavo / Museum voor Kerkelijke Kunst (tegenwoordig Museum Kerkelijke Kunst)Teylers Museum

Haarzuilens

Kasteel de Haar

Haastrecht

Museum Bisdom van Vliet

Harderwijk

Veluws Museum (tegenwoordig Stadsmuseum Harderwijk)

Hardinxveld-Giessendam

Museum De Koperen Knop

Haren

Hortus HarenMolenmuseum de Wachter

Harlingen

Gemeentemuseum Het Hannemahuis

Harskamp

Infanterie Museum

Hattem

Bakkerijmuseum Het Warme Land, Nederlands (tegenwoordig Nederlands Bakkerijmuseum)

Heemstede

Oude Slot, Het

‘s-Heerenberg

Kasteel Huis Bergh (tegenwoordig Huis Bergh)

Heerenveen

Museum Willem van Haren / Ferdinand Domela Nieuwenhuismuseum

Heerhugowaard

Poldermuseum / Stichting Den Huygen Dyck

Heerlen

Stadsgalerij Heerlen (tegenwoordig SCHUNCK*)Sterrenwacht SchrieversheideThermenmuseum

Heilig Landstichting

Bijbels Openluchtmuseum (tegenwoordig Museumpark Orientalis)

Heino

Hannema - De Stuers Fundatie

Hellevoetsluis

Brandweermuseum, Nationaal

Helmond

Gemeentemuseum Helmond (tegenwoordig Museum Helmond)Van Vlissingen, Museum Pieter Fentener

Hengelo

Twents Techniekmuseum HEIM

Hilversum

Goois Museum (tegenwoordig Museum Hilversum)Omroepmuseum

Hindeloopen

Hidde Nijland Stichting (tegenwoordig Museum Hindeloopen)

Hoenderloo

Bezoekerscentrum Het Nationale Park De Hoge Veluwe / Museonder

Hoensbroek

Kasteel Hoensbroek

Honselersdijk

Westlands Museum voor Streek- en Tuinbouwhistorie (tegenwoordig Westlands Museum)

Hoofddorp

Historisch Museum Haarlemmermeer

Hooghalen

Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Hoorn

Museum van de Twintigste Eeuw

Hoorn-Medemblik

Stoomtram, Museum

Horst

Streekboerderij en Nationaal Asperge- en Champignonmuseum De Locht

Houten

Computermuseum, Stichting

Huizen

Huizer KlederdrachtmuseumHuizer Museum Het Schoutenhuis (tegenwoordig Huizer Museum)

IJmuiden

IJmuider Stichting Zee- en Havenmuseum ‘De Visserijschool’ (tegenwoordig Zee- en Havenmuseum)Pieter Vermeulen Museum

IJsselstein

Stadmuseum IJsselstein (tegenwoordig Stadsmuseum IJsselstein)

Joure

Museum Joure

Kampen

Stedelijk Museum Kampen

Katwijk aan Zee

Katwijks Museum

Kerkrade

Botanische Tuin KerkradeIndustrion (tegenwoordig Discovery Center Continium)

Klaaswaal

Pin Art Gallery (Speldjesmuseum)

Koog a/d Zaan

Molenmuseum

Krimpen aan den IJssel

Streekmuseum voor de Krimpenerwaard, Crimpenerhof (tegenwoordig Streekmuseum voor de Krimpenerwaard)

Laren

Geologisch Museum HoflandSinger Museum (tegenwoordig Singer Laren)

Leek

Nationaal Rijtuigmuseum

Leerdam

Glasmuseum, Nationaal (tegenwoordig Nationaal Glasmuseum Leerdam)

Leeuwarden

Fries Letterkundig Museum en Documentatie Centrum (tegenwoordig Tresoar)Fries Museum / Verzetsmuseum (tegenwoordig Fries Museum)Fries Natuurmuseum (tegenwoordig Natuurmuseum Fryslân)Keramiekmuseum Princessehof

Leiden

Anatomisch Museum van de Rijksuniversiteit LeidenMuseum BoerhaaveHortus Botanicus LeidenNaturalis, Nationaal Natuurhistorisch Museum (tegenwoordig NCB Naturalis)Rijksmuseum van OudhedenRijksmuseum voor Volkenkunde (tegenwoordig Museum Volkenkunde)Stedelijk Museum De Lakenhal

Lelystad

Instituut voor Scheeps- en Onderwater Archeologie Lelystad, NederlandsNieuw Land Poldermuseum (tegenwoordig Nieuw Land)Sportmuseum, Het Nederlands

Lisse

‘t Huys Dever

Loosdrecht

Kasteel Museum Sypesteyn

Maassluis

Gemeentemuseum (tegenwoordig Museum Maassluis)Nationaal Sleepvaart Museum

Maastricht

BonnefantenmuseumNatuurhistorisch museum (tegenwoordig Natuurhistorisch Museum Maastricht)Spaans Gouvernement, Museum (tegenwoordig Museum aan het Vrijthof)

Marken

Marken Museum

Medemblik

Bakkerijmuseum De Oude BakkerijStoommachinemuseum, Nederlands

Meppel

Drukkerijmuseum MeppelUitvaartmuseum, Stichting Nederlands

Middelburg

Zeeuws Museum

Middelharnis

Rien Poortvliet Museum

Middenbeemster

Museum Betje Wolff

Moddergat

‘t Fiskershúske, Museum

Monnickendam

Waterlandsmuseum de Speeltoren

Muiden

Rijksmuseum Muiderslot (tegenwoordig Muiderslot)

Naarden

Comenius MuseumVestingmuseum, Het Nederlands

Nieuwolda

Kinderwagenmuseum

Nijmegen

Anatomisch MuseumNationaal Fietsmuseum VeloramaNatuurmuseum Nijmegen en Omstreken (tegenwoordig Natuurmuseum Nijmegen)Nijmeegs Volkenkundig MuseumGemeentemuseum Nijmegen (opgeheven in 1974)Provinciaal Museum G.M. Kam

Noordwijk

Space Expo

Oirschot

Vier Quartieren, Museum van het Brabantse Volksleven De

Oldenzaal

Historisch Museum Het Palthe-Huis

Ommen

Nationaal Tinnen Figuren Museum

Oostkapelle

Zeeuws Biologisch Museum

Oostvoorne

Rail-Toy Speelgoedmuseum

Oss

Museum Jan Cunen

Otterlo

Kröller-Müller MuseumNederlands Tegelmuseum

Oud-Zuilen

Slot Zuylen

Oudemirdum

Informatiecentrum Mar en Klif (tegenwoordig Bezoekerscentrum Mar en Klif)

Overloon

Oorlogs- en Verzetsmuseum, Nationaal (tegenwoordig Liberty Park)

Papendrecht

Moderne Kunst De Rietgors, Museum voor -

Poederoijen

Slot Loevestein

Purmerend

Purmerends Museum

Rhenen

Gemeentemuseum Het Rondeel

Rijnsburg

Genootschap Oud RijnsburgSpinozahuis, Het

Rijssen

New Sculpture Museum, Stichting

Rijswijk

Rijswijk, Museum - (Het Tollenshuis)

Roden

Kinderwereld, Museum

Roermond

Stedelijk Museum Roermond

Rotterdam

Architectuurinstituut, Nederlands (NAi)Belasting & Douane MuseumBoekieBoekie MuseumMuseum Boijmans Van BeuningenChabot MuseumDiergaarde BlijdorpFoto Instituut, Nederlands (tegenwoordig Nederlands Fotomuseum)Historisch Museum Rotterdam, Het Schielandhuis (tegenwoordig Museum Rotterdam)Mariniersmuseum der Koninklijke Marine (tegenwoordig Mariniersmuseum)Maritiem Buitenmuseum Leuvehaven (tegenwoordig Het Havenmuseum)Maritiem Museum RotterdamNatuurmuseum (tegenwoordig Natuurhistorisch Museum Rotterdam)Schoolmuseum, NationaalVolkenkunde, Museum voor (tegenwoordig Wereldmuseum)

Rozendaal

Bezoekerscentrum De Pinkenberg

Sassenheim

Sikkens Schildersmuseum

Schermerhorn

Museum-molen

Schiedam

Stedelijk Museum SchiedamNederlands Malend Korenmolenmuseum De Nieuwe Palmboom

Schiphol

Stichting Dutch Dakota Association

Schiphol-Centrum

Luchtvaartmuseum Aviodome, Nationaal

Schoonhoven

Goud-, Zilver- en Klokkenmuseum, Nederlands (tegenwoordig Nederlands Zilvermuseum Schoonhoven)

Sint Pancras

Regionaal Natuurmuseum Westflinge

Sint-Annaland

Streekmuseum ‘De Meestoof’

Sittard

Museum Het Domein

Sliedrecht

Nationaal BaggermuseumSliedrechts Museum

Sloten

Museum Stedhûs Sleat

Sneek

Fries Scheepvaartmuseum / Sneker Oudheidkamer (tegenwoordig Fries Scheepvaart Museum)

Soest

Legermuseum

Soesterberg

Militaire Luchtvaart Museum (tegenwoordig Legermuseum)

Spanbroek

Frisia Museum, Magisch Realisme

Stadskanaal

Streekhistorisch centrum Stadskanaal

Sterksel

Peter van den Braken Centrum

Steyl

Missiemuseum Steyl

Stompetoren

Het Hollands Kaasmuseum

Ter Apel

Museum Klooster Ter Apel

Thorn

Gemeentemuseum Het Land van Thorn

Tiel

Streekmuseum De Groote Sociëteit

Tilburg

Noordbrabants Natuurmuseum (tegenwoordig Natuurmuseum Brabant)Pont Stichting voor Hedendaagse Kunst, De (tegenwoordig De Pont)Scryption, Museum voor Techniek en Vormgeving van Schrift en Kantoor (tegenwoordig Scryption)Textielmuseum, Nederlands (tegenwoordig Textielmuseum)

Uden

Pronkkamer, MuseumMuseum voor Religieuze Kunst

Urk

Oude Raadhuis, Museum Het

Utrecht

Archief, Het UtrechtsMuseum CatharijneconventCentraal MuseumMuntmuseum, Het NederlandsGeldmuseumMoluks Historisch Museum (tegenwoordig Museum Maluku)Nederlands WaterleidingmuseumSpoorwegmuseum, Het Nederlands (tegenwoordig Het Spoorwegmuseum)Sterrenwacht Sonnenborgh, MuseumUniversiteitsmuseum UtrechtVan Speelklok tot Pierement, Nationaal Museum (tegenwoordig Museum Speelklok)

Vaals

De Kopermolen

Veendam

Veenkoloniaal Museum

Veenendaal

Historisch Museum Het Kleine Veenloo

Veenhuizen

Gevangenismuseum Veenhuizen (tegenwoordig Gevangenismuseum)

Veere

Schotse Huizen, De

Veldhoven

Gemeentelijk Museum ‘t Oude Slot (tegenwoordig Museum 't Oude Slot)

Velp

Gelders Geologisch Museum

Velsen-Zuid

Beeckestijn, Museum

Venlo

Limburgs MuseumVan Bommel Van Dam, Museum

Venray

Geschied- en Oudheidkundig Museum ‘t Freulekeshuus (tegenwoordig Venrays Museum)

Vianen

Stedelijk Museum Vianen

Vlaardingen

Visserijmuseum (tegenwoordig Museum Vlaardingen)

Vlieland

De Noordwester, Vlielands centrum voor Informatie en EducatieMuseum Tromp's Huys

Vlissingen

Stedelijk Museum Vlissingen (tegenwoordig Zeeuws Maritiem MuZEEum)Stichting Ramschip Schorpioen

Voorburg

Swaensteyn, Museum (tegenwoordig Stadsmuseum Leidschendam-Voorburg)

Voorschoten

Kasteel Duivenvoorde

Vorchten

Poppenspe(e)lmuseum

Vught

Steenkolenmijn Daalhemergroeve

Waalwijk

Nederlands Leder en Schoenenmuseum

Wageningen

Botanische Tuinen van de Landbouwuniversiteit Wageningen

Warffum

Openluchtmuseum Het Hoogland (tegenwoordig Openluchtmuseum Het Hoogeland)

Weert

Gemeentemuseum De TiendschuurNatuur- en Milieucentrum De IJzeren Man

Weesp

Gemeentemuseum Weesp

Werkendam

Biesboschmuseum / Griend- en Rietcultuur (tegenwoordig Biesbosch Museum)

West-Terschelling

‘t Behouden Huys, Terschellings Museum -

Wijk bij Duurstede

Museum Dorestad

Winterswijk

Freriks, Museum

Woerden

Stadsmuseum Woerden

Workum

Jopie Huisman Museum

Zaandam

Bakkerijmuseum in de Gecroonde Duyvekater Museumwinkel Albert Heijn (tegenwoordig Albert Heijn Erfgoed)Natuurmuseum E. HeimansMuseum van het Nederlandse UurwerkZaans Museum

Zaandijk

Zaans Historisch Museum (tegenwoordig Zaans Museum)

Zandvoort

Zandvoorts Museum

Zevenaar

Liemers Museum

Zierikzee

Gemeentelijke Musea ZierikzeeGemeentelijke Musea Zierikzee

Zoetermeer

Stadsmuseum Zoetermeer

Zutphen

Grafisch Museum ZutphenStedelijke Musea ZutphenStedelijke Musea Zutphen

Zwijndrecht

General George Marshall Museum

Zwolle

Ecodrome Park Zwolle (tegenwoordig Ecodrome Zwolle)MachinemuseumStadshof, Museum DeStedelijk Museum Zwolle